طرح موضوع آشتي ملي به يك سال قبل و سخنراني ریيس‌جمهور در ۲۲ بهمن ۹۴ باز مي‌گردد و حالا از سوي بسياري ديگر مورد حمايت قرار گرفته و دنبال مي‌شود. در اين ميان تلاش برخي براي فروكاستن آشتي ملي به رفع كدروت‌هاي سياسي، اشتباه بزرگي است. آشتي‌ملي دو سطح دارد كه سطح دوم آن زيرساختي تر و مهم تر است. سطح اول اين آشتي در ميان نيروهاي سياسي بايد اتفاق بيفتد و سطح دوم مربوط به آشتي ميان مردم است. مردمي كه عادت ندارند با مخالف فكري و عقيدتي خودشان به گفت‌وگو بنشينند و در عين اختلاف نظر، قائل به حذف يكديگر نباشند.

آشتي در سطح اول، اگر توام با آشتي در سطح زيرساختي آن نباشد، هرگز به نتيجه نخواهد رسيد. به نظر مي‌رسد نشانه‌هاي مهمي از آشتي در سطح اول ديده مي شود. چه اينكه مي‌بينيم برخي از اصولگرايان مانند سليمي نمين و باهنر از آن حمايت كردند. بخش ديگري از اصولگرايان نيز نسبت به آن موضع سكوت اتخاذ كردند. همين سكوت ، نشانه اي است از اينكه حداقل آن ها موضع مخالف ندارند و منتظر هستند تا نشانه‌هاي مهم‌تري را دريافت كنند.

زمزمه‌هاي آشتي‌ملي

يك سال پيش روحاني در مراسم سخنراني ۲۲ بهمن از «اجماع داخلي و برجام ۲» حرف زده و گفته بود: «امروز روز تقابل جناح ها با يکديگر نيست. امروز همه بايد با هم دست به دست هم دهيم. چون هرگونه تقابل و منازعه خلاف منافع ملي است. براي توسعه کشور نياز به اجماع داخلي و برجام ۲ داريم. براي ساختن ايران بايد به يک اقدام مشترک ملي دست بزنيم».

به علاوه روحاني در پيام نوروزي ابتداي سال مشخصا آدرس‌هاي آشتي ملي را مطرح كرد و گفت: «آنچه برای همه ملت ما مهم است اشتغال پایدار است و این کار در سال آینده با «برجام ۲ » ان‌شاءا… شروع خواهد شد. گرچه ملت بزرگ ما که همیشه پیشگام بودند، «برجام دو» را در ۷ اسفند سال گذشته کلید زدند. «برجام دو» همان اقدام مشترک ملی در داخل کشور است که با وحدت، آشتی و با همدلی شروع خواهد شد؛ برجامی که قبل از اقتصاد از اخلاق آغاز می‌شود. انقلاب ما برای اسلام و اخلاق بود.»

برجام ۲ كاملا سويه هاي داخلي داشت، كه مورد توجه قرار نگرفت. از میان اصلاح طلبان نیز بسیاری بر برجام ۲ (با مضمون آشتي ملي) تاکید کرده بودند. عارف در اجتماع اصلاح طلبان گفته بود: «مجلسی می خواهیم که شاهد برجام های مختلف در امور داخلی باشیم.»(ايسنا، ۲۹/۱۱/۹۵)

چند روز قبل از آن نیز بار دیگر روحانی از برجام دو در نشست مجمع سالیانه بانک مرکزی تاكيد داشت: «بحمدا… بهترین سربازان هم به این میدان رفتند تا موفق شویم و اکنون که از دوران تحریم عبور کرده‌ایم و وارد دوران پسابرجام شدیم امروز روزی است که باید برجام ۲ یعنی برنامه جامع اقدام مشترک ملی تدوین کنیم و همه هم باید در کنار یکدیگر باشیم.(ايرنا، ۲۴/۱۱/۹۵)مرحوم آيت‌ا… هاشمي هم از برجام۲ در داخل سخن گفته بود: «برجام ۲ همین جا ست و نیاز به آزاداندیشی دارد…. باید واقعا فضایی درست کرد که افراد با استعداد و عشق و علاقه به میدان بیایند. (۲۸/۱۰/۹۴)مدت‌ها بعد يونسي وزير سابق اطلاعات و دستيار ويژه ریيس‌جمهور يك بار ديگر به موضوع آشتي ملي و طرح آن توسط روحاني اشاره كرد: «اگر پس از برجام به دولت اجازه داده مي‌شد تا طرح آشتي ملي يا برجام ٢ را پيش ببرد بسياري از موانع توسعه و پيشرفت از سر راه كشور كنار مي‌رفت.»(ايسنا،۳۱/۵/۹۵)

واكنش‌ها به آشتي ملي

بعد از آنكه طرح آشتي ملي يك بار ديگر مطرح شد اين موضوع ابعاد گسترده‌تري به خود گرفت. به دنبال آن در دو طرف، مخالفان و موافقاني براي آن ديده‌ و تحليل‌هاي گوناگوني از آن ارائه شد. بخش عظيمي از اصلاح‌طلبان از آن استقبال و به تبيين آن پرداختند. مهم ترين موضع را مي‌توان گفت مصطفي تاج‌زاده در گفت‌وگو با ايلنا داشت و به تشريح آشتي‌ملي پرداخت تا نگراني‌هاي برخي كه تصور مي‌كردند طرح اين موضوع براي گرفتن امتيازات شخصي است مرتفع شود. همان طور كه خلاصه‌ترين تصوير را عبدا… رمضان‌زاده در گفت‌وگو با قانون اين گونه مطرح كرد: «پيشنهاد رييس‌دولت اصلاحات اين بود كه كشتي را سوراخ نكنيد، نمي‌خواهيد ما باشيم، ما در يك گوشه مي‌نشينيم، هر بلايي خواستيد بر سر ما بياوريد، ولي كشتي را سوراخ نكنيد زيرا مردم نيازمندند و مي‌خواهند زندگي كنند.»(قانون،۲۲/۱۱/۹۵)]

هدف از آشتي ملي چيست؟

برخلاف كساني مانند مديرمسئول كيهان و يا عزت ا… ضرغامي كه آشتي ملي را طرحي براي براندازي تعريف مي‌كنند، افراد ديگري از ميان اصولگرايان هستند كه از آن حمايت كردند. سليمي نمين مي‌گويد: «در عرصه بین الملل اتفاقاتی می افتد که حتما باید در داخل کشور متحد و منسجم باشیم. فشارهای بین المللی زمانی بر ایران در دولت گذشته افزایش پیدا کرد که ما در داخل منسجم نبودیم. یک جامعه متفرق به راحتی تحت فشار قرار می‌گیرد و در این صورت نتایج دلخواه شان کسب می‌شود.» (جماران، ۲۴//۱/۹۵)

آيا هدف از آشتي‌ملي بخشش يك طرف از سوي طرف ديگر است؟ آنطور كه تاج‌زاده مي‌گويد موضوع اينگونه نيست: «با دو دسته از افراد برای گفت و گو و آشتی ملی موافق نیستم. گروهی که معتقدند اصلاح طلبان باید برای تحقق این امر عذرخواهی کرده و توبه نامه بنویسند و دسته دومی که معتقدند تا زمانی که حکومت و جناح حاکم عذرخواهی نکند اصلاح طلبان نباید برای آشتی ملی اقدامی انجام بدهند.اما بهترین راه و روش به نظر من ایده آقای خاتمی است که بر بخشش طرفین تاکید دارد.» او اضافه كرده: « نرمش قهرمانانه از سوی همه نیروهای سیاسی و اجتماعی ، یعنی متوقف کردن ماشین حذف و به راه انداختن ماشین جذب»(ايران‌تايمز، ۲۳/۱۱/۹۵)

از خودمان شروع كنيم

با اين حال بايد گفت آشتي ملي تنها در سطح مسئولين نيست. اگر هدف اين بود، مي‌توانست در همان سطح و در ارتباطات پشت‌پرده مطرح و به سرانجام مثبت يا منفي برسد. به نظر مي‌رسد نشانه‌هاي مهمي از سوي حاكميت نيز در مورد آشتي ملي وجود دارد و شايد بتوان آن را در آينده نزديك مشاهده كرد. اما مهم تر از آن، آشتي‌ملي در ميان خود «ملت» است. آشتي ملي همه آدم‌ها كه نمي‌توانند با مخالفان فكري، عقيدتي و سياسي خود به صورت غيرحذفي به گفت‌وگو بنشينند. آشتي ملي ميان روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب و اصولگرا. آشتي ملي يعني اگر هنرمندي نظر سياسي مخالفي داشت، به او حمله نكنيم. آشتي‌ملي يعني اگر كسي حرف و نظري را بيان كرد، به جاي برخورد تند و حذفي با آن، از صراحتش استقبال كنيم و تلاش كنيم همه مردم آن طور كه واقعا هستند نظرات شان را بيان كنند. اگر قرار بود آشتي‌ملي در سطح اول باقي بماند، نامش را مي‌گذاشتند، «گفت‌وگوهاي رفع اختلاف». اما اينجا صحبت از «آشتي ملي» است. در صورتي كه «ملت» از اين طرح استقبال كنند، آن ها كه خواهان پاره‌پاره كردن جامعه و حذف مردم هستند، تنها مي‌مانند. پس ابتدا از خودمان شروع كنيم.